Çalışanların yıllık ana ve ek ücretli iş izinlerin süresi takvim günleri olarak hesaplanır ve azami limiti ile kısıtlanmaz. İş izni dönemine denk gelen tatil bayram günleri iş iznin takvim günler sayısına dahil edilmez.

Kazakistan Cumhuriyeti İş Kanunu’nun 105.maddesinin 5.fıkrası

İşgörene günlük çalışma (iş vardiyası) içerisinde Kazakistan Cumhuriyeti İş Kanunu’nun 93.maddesinin 1.fıkrası uyarınca dinlenme ve yemek için EN AZ 30 dakikalık bir mola verilmelidir.

Günlük çalışmanın (iş vardiyasının) başlamasından en erken üç saat sonra ve en geç dört saat sonra olacak bir mola belirlenir. İstisna durumları olarak süresi 8 saatı aşan iş vardiyalar olduğunda mesai zamanın toplam kaydı rejimindeki çalışmalar olmaktadır.

Bir molanın verilme zamanı, devam etme süresi İş Düzeni Kuralları, İş, Toplu Sözleşmeler ile belirlenir.

Dinlenme ve yemek için molalar mesai zamaına dahil değildir.

İşgören teknolojik nedenlerden dolayı çalışmaları durduramadığı durumlarda İşveren İşgören için mesai saatinde dinlemesi ve yemek imkanını özel donatılmış yerinde sağlamakla yükümlüdür.

Vardiya içi ve özel molalar

Ayrı bir işletmelerde işgörenlere üretim teknolojisi ve organizasyonu ile koşullandırılmış vardiya içi aralar verilir. Bu tür aralar mesai saatlerine dahil edilir.

Açık havada, soğuk zamanında kapalı ısıtmalı mekanlarda çalışan İşgörenlere hem de yükleri yükleme boşlatma işlerinde çalışanlara ısınmaları ve yemek yemeleri için özel bir molalar verilir. Bu tür aralar mesai saatlerine dahildir. İşveren bu durumlarda çalışanların ısınması ve dinlenmesi için mekanların donatılmasını sağlamakla yükümlüdür.

Bir buçuk yaşı altındaki çocuklara sahip çalışan kadınlara dinlenme ve yemek molasına ilavetten çocuğun emzirilmesi için en az her üç saatlik bir çalışma saatinden sonra ek mola verilir:

1) Bir çocuğa sahip olanlara – her bir mola en az otuz dakikadır;

2) iki veya daha fazla çocuğu olanlara – her bir mola en az bir saattir.

Çalışanlara her haftada tatil günleri verilir.

Kazakistan Cumhuriyeti İş Kanunu’nun 96.maddesi uyarınca çalışanlara her hafta tatil günleri sağlanır. Haftalık tatil gün sayısı şirkette kabul edilen çalışma haftasının süresine bağlıdır. Beş günlük iş haftasında çalışanlara iki günlük tatili verilir ve altı günlük iş haftasında ise bir tatil günü verilir. Aynı zamanda, beş günlük ve altı günlük bir çalışma haftası olduğunda ortak bir tatil günü Pazar’dır. Beş günlük bir çalışma haftası için ikinci tatil günü İşverenin tutanağı ile veya vardiya çizelgesi ile belirlenir.  Toplu, İş Sözleşmesi ile başka bir şey öngörülmediği sürece her iki tatil günü peşpeşe verilir.

Kesintisiz üretim tesislerinde veya üretim ve teknik koşullardan dolayı veya nüfusa sürekli kesintisiz hizmet verilme ihtiyacının sonucunda tatil

günlerinde işin durduruması mümkün olmayan işletmelerde çalışan İşgörenlere tatil günleri haftanın farklı günlerde sırası ile çalışanlara (çalışanlar grubuna) İşgörenler Temsilcilerle mutabakatı üzerine kabul edilen İşverenin Tutanakları ile onaylanmış vardiya çizelgelerine gore verilir.

İşgörenler düzenli tatil günler haricinde “Kazakistan Cumhuriyeti’nde Bayramlar hakkında” 13.12.2001 yılı tarihli № 267-II Kazakistan Cumhuriyeti Kanunu (bundan böyle “Kanun” olarak anılacaktır) ile işaretlenmiş günlerde tatil yapma hakkına sahiptir. Kazakistan Cumhuriyeti İş Kanunu (96.mddesinin 4.fıkrası), Kanun ile tatil verilen günlerin üç kategorisi belirlenmiştir:

Milli Bayramlar

Resmi Bayramlar

Tatil günleri

Milli Bayramlar – Kazakistan Devleti gelişimine ciddi bir etki yapan özel tarihi öneme sahip olayların anılması için Kazakistan Cumhuriyeti’nde belirlenen bayram günleridir.

Milli Bayramların kutlanması resmi etkinliklerinin merkezi ve yerel resmi kurumlarında yapılması eşliğinde yapılır.

Kazakistan Cumhuriyeti’nde Milli Bayramı 16-17 Aralık günlerinde kutlanan 16 Aralık Bağımsızlık Günü’dür.

Resmi Bayramlar – sosyal ve politik açıdan önem taşıyan olaylara adanmış hem de Kazakistan Cumhuriyeti vatandaşları tarafından geleneksel olarak kutlanan bayramlardır.

Kazakistan Cumhuriyeti’ndeki Resmi Bayramlar aşağıdaki günlerde kutlanan Bayramlardır:

Yeni Yıl – 1-2 Ocak;

Uluslararası Kadınlar Günü – 8 Mart;

Nevruz Bayramı – 21 – 23 Mart;

Kazakistan Halkının Birlik Bayramı – 1 Mayıs;

Anavatan Savunucusu Günü – 7 Mayıs;

Zafer Bayramı – 9 Mayıs;

Başkent Günü – 6 Temmuz;

Kazakistan Cumhuriyeti Anayasa Günü – 30 Ağustos;

Kazakistan Cumhuriyeti’nin Birinci Cumhurbaşkan’ın Günü – 1 Aralık.

Kazakistan Cumhuriyeti’nde milli ve resmi bayramların kutlandığı günler, Kazakistan Cumhuriyeti İş Kanunu uyarınca bayram günleri olarak tanınmaktadır.

 

Kazakistan Cumhuriyeti’nde Bayram günleri tatil günleridir.

Tatil ve bayram günlerinin denk gelmesi durumda tatil günü olarak bayram gününden sonra gelen iş günü kabul edilir.

Tatil Günleri – Müslüman takvimine göre Kurban Bayramı’nın ilk günü, Ortodoks Noeli 7 Ocak günüdür. Bu tarihlerin takvim tatil günlerle denk gelmesi durumda ertesi gününe tatil günü aktarılmaz.

 

Tatil ve bayram günlerinde çalışma

Bazen gerçek yaşamda tatil günlerinin kanunlarla belirlenmesine bağlı olmadan takvimi göz önünde tutmayan ve tatil veya bayrama rağmen derhal çalışmasını gerektiren olaylar ortaya gelir.

Tatil veya bayram günlerinde çalışmasının öncüsü hem İşverenler (Kazakistan Cumhuriyeti İş Kanunu’nun 97.maddesinin 1.fıkrası) hem İşgörenler (Kazakistan Cumhuriyeti İş Kanunu’nun 97.maddesinin 3.fıkrası) olabilirler.

Çalışanların onayı gerektirilmeden tatil ve bayram günlerinde çalıştırımanın istisnai durumları.

Çalışanların onayı gerektirilmeden tatil ve bayram günlerde bu çalışanlarının çalıştırmasına izin verilen olaylar Kazakistan Cumhuriyeti İş Kanunu’nun 98.maddesi ile öngörülmektedir.

Maddi sorumluluklar – ayrı bir hukuksal sorumluluk türüdür.

İş faaliyetinin gerçekleştirme sonucunda İş Sözleşmesi Taraflardından birisinin karşı Tarafa verdiği mülkiyet zararını tazmin etmesi yükümlülüğünü gösteren İş Sözleşmesi Taraflarının karşılıklı maddi sorumluluğu yürürlükte olan iş kanunu ile öngörülmektedir.

İş ilişkileri Taraflarının birisinin tarafınca karşı Tarafa verdiği direk maddi zararı durumları, bu maddi zararı tazmin düzeni, maddi sorumluluklarla alakalı diğer haller Kazakistan Cumhuriyeti İş Kanunu’nun 14.Bölümü ile düzenlenir.

Bir çalışanın işverene verdiği zarar için tam olan maddi sorumlulukları üstlendiği durumlar:

1) Tam maddi sorumluluğu üzerine üstlenmesine ilişkin yazılı bir sözleşmeye istinaden çalışana emanet edilen mülkiyetinin ve diğer kıymetlerinin sağlamlığının temin edilmemesi;

2) bir seferlik belgeye göre bir raporla çalışanın teslim aldığı mülkiyetinin ve diğer kıymetlerinin sağlamlığının temin edilmemesi;

3) alkol, uyuşturucu veya toksik (benzer) maddelerin etkisi altında sarhoş halde zararın verilmesi;

4) malzemelerin, yarı mamüllerin, ürünlerin üretilmesi anı dahil olarak bunların hem de İşverence İşgörene kullanması için emanet edilen alet, ölçme cıhazların, uniforma kıyafetinin, özel giysilerin ve diğer nesnelerin eksikliği, kasten yok edilmesi veya kasten hasar verilmesi;

5) Kazakistan Cumhuriyeti Kanunları ile belirlenen düzeninde kanıtlanan Çalışanın yasadışı eylemlerle verdiği zararın kabul edilmesidir.

İşverenin Çalışana verdiği zarar için tam maddi sorumluluğu taşıdığı durumlar:

1) bir çalışanının kendi iş yerinde çalışma imkanını yasalara aykırı bir şekilde elinden alması ile verilen zarar için;

2) Çalışanın mülkiyetine verilen zarar için;

3) Çalışanın hayatına ve (veya) sağlığına verilen zarar için.

Kazakistan Cumhuriyeti İş Kanunu’nca direk gerçek zararı olarak İşverenin mevcut mülkiyetinin (İşverende bulunduğu üçüncü şahısların mülkiyeti için İşverenin bu mülkiyetinin sağlamlığı için sorumlu olması durumda bu mülkiyet dahil olarak) gerçekten azalması veya belirtilen mülkiyet durumunun  kötüleşmesi hem de İşveren için mülkiyetinin satınalınması veya yenilemesine bir takım masrafları yapması veya fazladan ödemeler yapma ihtiyacı anlamına gelir.

İşgören, Kazakistan Cumhuriyeti İş Kanunu’nun 165.maddesinde öngörülen mevzuatlar uyarınca İşverene verilen direk gerçek zararı tazmin etmekle yükümlüdür. Ayrıca da Kazakistan Cumhuriyeti İş Kanunu’nun 165.maddesinin 4.fıkrası uyarınca olağan üretim riskine ait ettirilebilen bu tür zarar için sorumluluğunun çalışan üzerine yüklemesine izin verilmez. Bunun dışında İşverence normal çalışması için ve İşgörene emanet edilen mülkiyetinin tam sağlamlığının temini için gerekli koşullar oluşturulmadığı ve kayıp, hırsızlık v.s. haller ortaya geldiği durumda İşveren İşgörenden zararı tazmin ettirmesini talep etme hakkına sahip değildir.

Maddi sorumluluk limitleri (muhasebenin dikkatine)

Kazakistan Cumhuriyeti İş Kanunu çalışanın menfaatlerine dikkat ederek maddi sorumluluk limitlerini belirler. İşgören verdiği zarar için Kazakistan Cumhuriyeti İş Kanunu’nun 166.maddesi uyarınca kendisinin ortalama aylık maaş ücreti kapsamında sorumludur. İşbu maddenin uygulanması Kazakistan Cumhuriyeti İş Kanunu’nun 137.maddesi ile öngörülmüş kısıtlamalar dahil olarak gerçekleştirilir. Bir çalışanın maaş ücretinden toplam kesinti tutarı yüzde elli oranından fazla olamayacağı işbu maddesi belirlenir. “Kendisinin ortalama aylık maaş ücreti kapsamında” ne demek? Bir çalışandan maddi zararının tahsil edilmesinde İşveren bu çalışanın sadece ortalama maaş ücretine dayanabilir (İşverenin kuruluşunun dışında elde edilen çalışanın diğer gelirleri hesaba dahil değildir) demektir. Mesela, İşveren: “Benim çalışan yakınlarda bir mirası aldığını (piyangoyu kazandığını, büyük miktarda parayı hediye olarak aldığını, “dışarda” kazandığını v.s.) biliyorum. Bu yüzden kuruluşa karşı bütün borcunu hemen geri ödesin!”,- diye söyleyemez. İşverene zararın tazmin edilmesi için tutarların kesilmesi sadece %50 oranından fazla olmadan kısıtlaması dahil olarak bu İşverence ödenen maaş ücretinden yapılmalıdır.

İşveren, bu yüzden maddi zararının tazmin edilmesi amaçla işten atılmasında İşgörene tahahkkuk edilmiş bütün tutarını elinden alma hakkına sahip değildir. Yine de, İş Sözlemesinin sona erdirilmesi durumu İşverene verilen maddi zararının tazmin etmesinden İşgöreni muaf etmez.